แนะนำการปลูกข้าวโพดหลังทำนา ตั้งแต่เตรียมดินถึงการเก็บเกี่ยว

     ศูนย์วิจัยพืชไร่นครสวรรค์ ได้เปิดเผยถึงการทำงานทุกขั้นตอนในแปลงปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ในฤดูแล้ง หลังนา ตั้งแต่สัปดาห์แรกเริ่มจากการเตรียมดิน  การปลูก การปฏิบัติดูแลรักษา ซึ่งประกอบด้วย การใส่ปุ๋ย การให้น้ำ การกำจัดศัตรูพืช ไปจนกระทั่งการเก็บเกี่ยว ตลอดจนข้อควรระวัง ข้อสังเกตต่างๆ ในแต่ละระยะ เพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติแก่เกษตรกรในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต

สัปดาห์ที่ 1

การเตรียมพื้นที่ปลูก

       เตรียมดินทันทีหลังการเก็บเกี่ยวข้าวเมื่อดินมีความชื้นเหมาะสม ประมาณเดือนพฤศจิกายน ถึงธันวาคม โดยไถดะด้วยผาลเจ็ด หรือรถไถเดินตาม จากนั้นพรวนด้วยโรตารี 1-2 ครั้ง เพื่อเก็บความชื้นและย่อยดินให้ร่วนซุย

       ระหว่างการไถเตรียมดิน ปรับพื้นที่ให้ลาดเอียงเพื่อสะดวกในการส่งน้ำและระบายน้ำ ทำร่องน้ำรอบและผ่านแปลงนาให้ขนานกับแถวข้าวโพด

 

ข้อควรระวัง

• ข้าวโพดชอบดินที่โปร่งและระบายน้ำดี สภาพแปลงนาก่อนปลูกข้าวโพด ดินอัดตัวแน่นและระบายน้ำยาก เป็นผลมาจากการเตรียมดินสำหรับการทำนา
• หลีกเลี่ยงดินเหนียวจัดซึ่งมีการระบายน้ำไม่ดี หากจำเป็นต้องปลูก ต้องมีการควบคุมการให้น้ำอย่างเหมาะสม เพื่อป้องกันปัญหาต้นข้าวโพดเน่า

ข้อสังเกต

• หากความชื้นในดินเหมาะสม หลังจากการไถจะแตกร่วน หากดินมีความชื้นมากเกินไป ดินจะจับเป็นแผ่นหรือก้อนขนาดใหญ่
• หากมีเศษฟางและตอซังข้าวหนา อาจเป็นอุปสรรคในการใช้เครื่องหยอดเมล็ด เกษตรกรควรหมักฟางข้าวให้เปื่อยในระหว่างการเตรียมดินโดยใช้โรตารีตีหมกฟางคลุกลงดิน แล้วสูบน้ำใส่ให้ท่วมหมักทิ้งไว้ 1สัปดาห์ แล้วไขน้ำออก ตากดินไว้ประมาณ 2 สัปดาห์ จนดินหมาด แล้วเตรียมดินตามปกติ
• วิธีการเตรียมดินอาจขึ้นกับสภาพพื้นที่ หรือ ชนิดดิน

สัปดาห์ที่ 2 การเลือกใช้พันธุ์

     ควรเลือกใช้พันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสม เช่น พันธุ์นครสวรรค์ 3 นครสวรรค์ 5 ของภาครัฐ  รวมทั้งพันธุ์ของภาคเอกชน  ซึ่งเป็นพันธุ์ที่มีศักยภาพในการให้ผลผลิตสูงเมื่อปลูกในสภาพนา ทั้งนี้การปลูกสภาพดังกล่าวมีการใช้ปัจจัยการผลิตต่างๆ ค่อนข้างสมบูรณ์ เช่น ปุ๋ย และน้ำชลประทาน ลักษณะพันธุ์ข้าวโพดที่เหมาะสมสำหรับพื้นที่นา คือ มีลำต้นและระบบรากแข็งแรง ไม่หักล้มง่าย ทนทานต่อน้ำท่วมขัง  นอกจากนี้เมล็ดพันธุ์ควรมีความงอกมากกว่า 90 เปอร์เซ็นต์และมีความแข็งแรงสูง

การตรวจสอบความอุดมสมบูรณ์ของดิน

     ควรเก็บตัวอย่างดินเพื่อตรวจสอบสมบัติของดิน ซึ่งอาจจะส่งวิเคราะห์ที่สำนักงานเกษตรอำเภอ ศูนย์วิจัยและศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตร รวมทั้งสำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตต่างๆ  หรืออาจจะใช้ชุดตรวจสอบดิน สำหรับตรวจสอบความอุดมสมบูรณ์ของดินเพื่อกำหนดอัตราการใส่ปุ๋ยเคมีตามค่าวิเคราะห์ดิน

ข้อควรระวัง

• การปลูกข้าวโพดหลังนาอาศัยความชื้นในดินที่หลงเหลืออยู่หลังเก็บเกี่ยวข้าวซึ่งดินมีความชื้นค่อนข้างจำกัด หากใช้เมล็ดพันธุ์คุณภาพต่ำ ความงอกไม่ดี อาจทำให้ต้องปลูกใหม่ ซึ่งทำให้ต้นทุนการผลิตเพิ่มขึ้น
• เมล็ดพันธุ์การค้าที่จำหน่าย โดยปกติมีการคลุกเมล็ดด้วยสารป้องกันกำจัดโรคราน้ำค้างเรียบร้อยแล้ว หากมีเมล็ดพันธุ์ที่ไม่ได้คลุกแต่แนบซองบรรจุสารเคมีมาพร้อมเมล็ดพันธุ์ เกษตรกรต้องคลุกเมล็ดพันธุ์ด้วยสารเคมีที่แนบมา ตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด

ข้อสังเกต

• ควรทำแปลงทดสอบพันธุ์ในพื้นที่ปลูกเพื่อหาพันธุ์ที่ให้ผลผลิตสูงในพื้นที่นั้น
• การปลูกและการใส่ปุ๋ยรองพื้นพร้อมปลูก
• ปลูกเมื่อมีความชื้นในดินเหมาะสม เพียงพอต่อการงอกของเมล็ด

1.ปลูกด้วยเครื่องจักรกลการเกษตร 

     ใช้รถแทรกเตอร์ลากจูงเครื่องปลูกและใส่ปุ๋ย ปรับให้มีระยะระหว่างแถว 70-75  เซนติเมตร ระยะระหว่างหลุม  20  เซนติเมตร จำนวน  1 ต้นต่อหลุม  หรือ อัตราปลูกประมาณ  10,600-11,400 ต้นต่อไร่  ใช้เมล็ด  3-4  กิโลกรัมต่อไร่

 

2.ปลูกด้วยแรงงานคน

      ใช้ระยะระหว่างแถว  70-75  เซนติเมตร  ระยะระหว่างหลุม  20 เซนติเมตร อัตราปลูกประมาณ  10,600-11,400 ต้นต่อไร่ ใช้เมล็ดพันธุ์ 3-4  กิโลกรัมต่อไร่  โดยใช้จอบขุดเป็นหลุม  หรือรถไถเดินตาม  หรือแทรกเตอร์ติดหัวเปิดร่อง

การใส่ปุ๋ยรองพื้นพร้อมปลูก 

โดยหว่านปุ๋ยแล้วพรวนกลบ หรือ ใช้เครื่องหยอดพร้อมปลูก

ดินเหนียวสีดำ ใส่ปุ๋ย  15-15-15 อัตรา  40  กิโลกรัมต่อไร่ 

ดินเหนียวสีแดงหรือดินร่วนเหนียว ใส่ปุ๋ย 15-15-15 อัตรา 50 กิโลกรัมต่อไร่

ดินร่วนทราย  ใส่ปุ๋ย 15-15-15 อัตรา 60  กิโลกรัมต่อไร่ และปุ๋ยอินทรีย์ 500-1,000 กก./ไร่ 

ข้อควรระวัง

• ไม่ควรให้น้ำหลังการปลูกทันที อาจเป็นปัญหาต่อการงอก ดินอัดแน่น เมล็ดไม่สามารถงอกได้ ทำให้เมล็ดเน่าเสียหาย
• หากปลูกช่วงที่มีอุณหภูมิค่อนข้างต่ำ เมล็ดอาจงอกช้า
• การปลูกล่าช้า หลังเดือนธันวาคมทำให้ระยะออกดอกตรงกับช่วงอุณหภูมิสูง อาจทำให้ช่อดอกและไหมแห้ง ผสมไม่ติด ทำให้เมล็ดติดไม่เต็มฝัก
• เลือกจานหยอดของเครื่องหยอดเมล็ดให้มีความเหมาะสมกับขนาดของเมล็ดพันธุ์ ตามคำแนะนำที่ระบุมากับเมล็ดพันธุ์

ข้อสังเกต

การปลูกสามารถทำได้ทั้งแบบปลูกบนพื้นราบและยกร่อง ซึ่งการปลูกแบบยกร่องจะสะดวกในการให้น้ำ และข้าวโพดยังได้รับน้ำอย่างสม่ำเสมอ   แต่มีต้นทุนการเตรียมดินที่สูงกว่าปลูกบนพื้นราบ

การควบคุมวัชพืช

    พ่นสารกำจัดวัชพืชทันทีหลังปลูก ใช้สารกำจัดวัชพืชอะลาคลอร์ 48 % ชนิดน้ำ อัตรา 125-150 มิลลิลิตร ต่อน้ำ 20 ลิตร พ่น 80 ลิตรต่อไร่ หรือ อาทราซีน 80% ชนิดผง อัตรา 100-150 กรัมต่อน้ำ 20 ลิตร พ่น 80 ลิตรต่อไร่ พ่นคลุมดินหลังปลูก ก่อนข้าวโพดและวัชพืชงอก ขณะพ่นดินต้องมีความชื้น

 

สัปดาห์ที่ 3-4 (7-20 วัน หลังปลูก)

 การเฝ้าระวังการระบาดของโรคและแมลง อาทิเช่น  โรคราน้ำค้าง หนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด หนอนเจาะลำต้นข้าวโพด หนอนกระทู้หอม และเพลี้ยไฟ 

 

ข้อสังเกต

     หากช่วงปลูกมีอุณหภูมิค่อนข้างต่ำ ต้นอ่อนชะงักการเจริญเติบโต อาจแสดงอาการใบสีม่วงคล้ายการขาดธาตุฟอสฟอรัส อาการจะคลายเป็นปกติเมื่อข้าวโพดเจริญเติบโต หรืออุณหภูมิสูงขึ้น

 

สัปดาห์ที่ 5 (21-30 วัน หลังปลูก)

การกำจัดวัชพืชระหว่างแถวข้าวโพด การใส่ปุ๋ยแต่งหน้าครั้งที่ 1 และพูนโคนต้นข้าวโพด

เมื่อข้าวโพดอายุ 20-25 วัน ทำการกำจัดวัชพืชระหว่างแถวปลูก และใส่ปุ๋ยไนโตรเจนอีกครั้งโดยโรยข้างแถวแล้วพรวนดินแถกร่องกลบด้วยแรงงานหรือเครื่องจักรกล ควรดำเนินการให้แล้วเสร็จก่อนการให้น้ำครั้งแรก

 

ดินเหนียวสีดำ  ใส่ปุ๋ย  21-0-0 อัตรา 30  กิโลกรัมต่อไร่  หรือปุ๋ย  46-0-0 อัตรา 15 กิโลกรัมต่อไร่ 

ดินเหนียวสีแดงหรือดินร่วนเหนียว  ใส่ปุ๋ย 46-0-0  อัตรา 15 กิโลกรัมต่อไร่ 

ดินร่วนทราย  ใส่ปุ๋ย  46-0-0  อัตรา  20  กิโลกรัมต่อไร่

การให้น้ำชลประทาน

      ควรให้น้ำครั้งแรกหลังจากพรวนดินแถกร่อง เมื่อต้นข้าวโพดอายุได้ประมาณ 20-25 วัน ตลอดฤดูปลูกข้าวโพดควรได้รับน้ำอย่างน้อย 4 ครั้ง พิจารณาจากความชื้นดิน หรือ อาการเหี่ยวของใบข้าวโพด

– ครั้งที่ 1 เมื่อข้าวโพดอายุ 20-25 วัน

– ครั้งที่ 2 เมื่อข้าวโพดอายุ 40-45 วัน

– ครั้งที่ 3 เมื่อข้าวโพดอายุ 60-65 วัน

– ครั้งที่ 4 เมื่อข้าวโพดอายุ 80 วัน

ข้อควรระวัง

    ข้าวโพดเป็นพืชที่ไม่ชอบน้ำท่วมขัง โดยเฉพาะในระยะแรกของการเจริญเติบโต ซึ่งตายอดยังมาโผล่พ้นดิน อาจทำให้ต้นกล้าเน่าตายได้

ข้อสังเกต

•  อาจสังเกตจากอาการเหี่ยวชั่วคราวของใบข้าวโพดในช่วงบ่ายในการตัดสินใจให้น้ำในแต่ละครั้ง
•  อาการเหี่ยวชั่วคราวเนื่องจากเริ่มขาดน้ำ ช่วงบ่ายใบจะเริ่มห่อ (leaf rolling)
• เฝ้าระวังการระบาดของหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด
• เมื่อมีการระบาด พ่นสารป้องกันกำจัดแมลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร เน้นพ่นสารลงยอด

 

สัปดาห์ที่ 6-8 (31-45 วัน หลังปลูก)

การให้น้ำและใส่ปุ๋ยแต่งหน้าครั้งที่ 2     

    ใส่ปุ๋ยไนโตรเจน (46-0-0) ครั้งที่ 2  อัตรา 10 กิโลกรัมต่อไร่  เมื่อข้าวโพดอายุ 40-45 วัน โดยโรยข้างแถวข้าวโพดหลังจากให้น้ำ หรือก่อนให้น้ำ จะทำให้ต้นข้าวโพดสมบูรณ์และเตรียมพร้อมสำหรับการออกดอก

พันธุ์ข้าวโพดโดยทั่วไปที่ปลูกในฤดูแล้งหลังนา มีอายุวันออกดอก 50% ประมาณ 60-65 วัน หลังจากปลูก  ซึ่งระยะที่ข้าวโพดเริ่มออกดอกและออกไหม เป็นระยะที่ต้องการน้ำที่เพียงพอ ดังนั้นควรให้น้ำอีกครั้งในช่วงข้าวโพดออกดอกอายุประมาณ 60-65 วัน

ข้อควรระวัง

    ระวังอย่าให้ข้าวโพดขาดน้ำช่วงออกดอก  ซึ่งจะกระทบต่อการให้ผลผลิต

ข้อสังเกต

    ในการให้น้ำ อาจสังเกตจากอาการเหี่ยวชั่วคราวของใบข้าวโพดในช่วงบ่าย

เฝ้าระวังการระบาดของหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด

     เมื่อพบการระบาดรุนแรง  พ่นสารป้องกันกำจัดแมลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร เน้นพ่นสารลงยอด เพื่อลดปริมาณหนอนที่จะเข้าทำลายในระยะติดฝัก

 

สัปดาห์ที่ 9-12 (46-70 วัน หลังปลูก)

เฝ้าระวังการระบาดของโรคและแมลง

เพลี้ยอ่อน

มักจะเกาะเป็นกลุ่ม ใช้ปากดูดกินน้ำเลี้ยงจากส่วนต่างๆ ของต้นข้าวโพด ระยะที่ข้าวโพดกำลังมีช่อเกสรตัวผู้ เป็นระยะที่ข้าวโพดได้รับความกระทบกระเทือนมากที่สุด เมื่อพบเพลี้ยอ่อนมากกว่า 25 % ของพื้นที่ใบทั้งต้น โดยเฉพาะระยะที่แทงช่อดอกตัวผู้ พ่นด้วย คาร์บาริล (85% ดับบลิวพี) อัตรา 50 กรัมต่อน้ำ 20 ลิตร

หนอนเจาะลำต้นข้าวโพด

ทำความเสียหายโดยการเจาะเข้าไปภายในลำต้นข้าวโพดหรือฝัก ทำให้ต้นหักล้มง่าย เมื่อพบใบยอดที่ยังไม่คลี่ถูกทำลาย 40-50 เปอร์เซ็นต์ หรือ เมื่อพบรูทำลายที่ลำต้น 3 รูต่อต้น (หรือพบหนอน 2 ตัวต่อต้น) ในระยะข้าวโพดอายุประมาณ 30-40 วัน จึงใช้สารฆ่าแมลงป้องกันกำจัด เช่น ฟิโปรนิล (5% เอสซี) 30 มิลลิลิตรต่อน้ำ 20 ลิตร  หรือ คลอแรนทรานิลิโพรล (5.17 % เอสซี) อัตรา 20 มิลลิลิตรต่อน้ำ 20 ลิตร 

โรคต้นเน่าจากเชื้อรา (อาการเน่าแห้ง) และโรคต้นเน่าจากเชื้อแบคทีเรีย (อาการเน่าเปียกฉ่ำน้ำลำต้นยุ่ยมีกลิ่นเหม็น)

การป้องกันกำจัดเตรียมแปลงให้มีการระบายน้ำดี ใส่ปุ๋ยอินทรีย์บำรุงดิน ไม่ใส่ปุ๋ยไนโตรเจนปริมาณสูง หลีกเลี่ยงการปลูกแน่น เก็บต้นเป็นโรคไปทำลายนอกแปลงปลูก

 

ข้อสังเกต

• ความเสียหายที่เกิดจากหนอนเจาะลำต้นข้าวโพด ไม่รุนแรงอาจจะไม่มีความจำเป็นต้องป้องกันกำจัดด้วยสารเคมี
• ศัตรูธรรมชาติ เช่น แมลงหางหนีบแตนเบียน ช่วยลดการระบาดของหนอนเจาะลำต้นได้
• ด้วงเต่า และแมลงหางหนีบช่วยลดปริมาณเพลี้ยอ่อนในธรรมชาติได้

 

สัปดาห์ที่ 13-18 (71-112 วัน หลังปลูก)

การให้น้ำระยะสร้างเมล็ดและสะสมน้ำหนักเมล็ด

ให้น้ำครั้งที่ 4 เมื่อข้าวโพดอายุประมาณ 75-80 วัน อย่างพอเพียง เนื่องจากเป็นช่วงที่ต้องการธาตุอาหารและน้ำในการสร้างผลผลิต

ข้าวโพดจะมีการสุกแก่ทางสรีรวิทยาโดยทั่วไปประมาณ 45 วัน หลังออกไหม ซึ่งเป็นระยะที่ข้าวโพดหยุดการเจริญเติบโต มีการสะสมน้ำหนักแห้งสูงสุด

สังเกตได้จากส่วนโคนเมล็ดจะมีเนื้อเยื่อสีดำ เรียกว่า black layer เกิดขึ้น ทำให้การส่งผ่านธาตุอาหารจากส่วนต่าง ๆ ของต้นข้าวโพดสู่เมล็ดสิ้นสุดลง หลังจากนั้นความชื้นภายในเมล็ดจะเริ่มลดลงเรื่อยๆ จะเร็วหรือช้าขึ้นอยู่กับอุณหภูมิของอากาศและความชื้นสัมพัทธ์

ข้อควรระวัง

• ไม่ควรให้น้ำอีกเมื่อข้าวโพดถึงระยะการสุกแก่ทางสรีรวิทยา  เนื่องจากไม่ช่วยเพิ่มผลผลิต และยังมีผลให้ความชื้นในฝักลดลงช้า
• มักจะมีพายุฤดูร้อนทำให้เกิดปัญหาการหักล้ม

ข้อสังเกต

• ข้าวโพดกำลังสร้างเมล็ดอย่างเต็มที่ หากดินขาดโพแทสเซียมจะแสดงอาการลำต้นหักบริเวณต่ำกว่าฝักลงมาจนถึงโคนต้น ดังนั้นควรตรวจสอบความอุดมสมบูรณ์ดินก่อนปลูกข้าวโพดด้วย

สัปดาห์ที่ 19 (115-120 วัน หลังปลูก)

การเก็บเกี่ยว

การเก็บเกี่ยวด้วยแรงงาน

  ใช้ไม้หรือเหล็กแหลมแทงปลายฝักปอกเปลือก แล้วหักฝักข้าวโพดใส่กระสอบ นำไปเทกองรวมไว้ในยุ้งฉาง

 

การเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องจักรกล

   – ใช้เครื่องเก็บเกี่ยวแบบปลิดฝักต่อพ่วงกับรถแทรกเตอร์ขนาด 60-80 แรงม้า เครื่องจะปลิดและรูดเปลือกหุ้มฝักข้าวโพดออก บรรจุกระสอบโดยอัตโนมัติ

– ใช้เครื่องเก็บเกี่ยวแบบเกี่ยวนวดอัตโนมัติ เครื่องจะเก็บรูดฝักข้าวโพด กะเทาะ และทำความสะอาด คัดแยกเมล็ดดีเก็บในถังจนเต็ม นำใส่รถบรรทุกส่งขายพ่อค้า

 

ข้อควรระวัง

    1. เก็บเกี่ยวเมื่อข้าวโพดแก่จัด   หรือแห้งหมดทั้งแปลงแล้ว 7 วัน  เมล็ดจะมีความชื้นประมาณ  23 เปอร์เซ็นต์

    2. ไม่ควรเก็บเกี่ยวข้าวโพดหลังฝนตก  เพราะเมล็ดจะมีความชื้นสูง ควรปล่อยให้ฝักและต้นข้าวโพดแห้งก่อน

ข้อสังเกต

– ข้าวโพดที่ฝักแก่จัดและแห้งสนิท ต้นและใบจะเปลี่ยนเป็นสีฟางข้าวทั้งแปลง มีความชื้นประมาณ 20-25%

– ถ้าต้องการใช้พื้นที่ปลูกพืชอื่นตามข้าวโพด ควรเก็บเกี่ยวเมื่อใบข้าวโพดเปลี่ยนเป็นสีฟางข้าว  80-90 % เมล็ดจะมีความสมบูรณ์แล้ว

– เก็บเกี่ยวเมื่ออายุ 120 วันหลังปลูก สำหรับการปลูกในฤดูแล้ง

สนับสนุนโดย : ปุ๋ยมงกุฎ