ปูปั้นทรายถูกจัดเป็นปูขนาดเล็ก เมื่อโตเต็มที่จะมีความกว้างของกระดองเฉลี่ยประมาณ 1 เซนติเมตร กระดองกลมโค้งนูน มีขาเรียวยาว และมีก้ามที่โค้งงอ นักอนุกรมวิธานได้จัดจำแนกปูปั้นทรายอยู่ในวงศ์ Dotillidae ซึ่งเป็นปูที่อยู่คนละวงศ์กับปูลม (Ocypodidae)
เมื่อถึงเวลาน้ำลงปูปั้นทรายจะออกจากรูและเคลื่อนที่พร้อมกับกินอาหารอย่างต่อเนื่อง โดยใช้ก้ามโค้งงอตักทรายเข้าปาก ปูจะคัดเลือกกินเฉพาะอินทรีย์สารที่อยู่ในทรายเท่านั้น แล้วคายเม็ดทรายกลม ๆ ออกมาทางปากและเขี่ยไปไว้ข้างหลังอย่างมีระเบียบ จากนั้นก็ตักทรายขึ้นมาใหม่และทำเช่นนี้ไปเรื่อย ๆ มันจึงได้รับการขนานนามว่า “ปู...ผู้สร้างศิลปะบนหาดทราย”
เมื่อมีภัย ปูปั้นทรายสามารถวิ่งลงรูได้ทันทีเพราะไม่มีเม็ดทรายมาคอยระเกะระกะขวางทาง ซึ่งพฤติกรรมการกินอาหารแบบนี้ ทำให้เกิดการหมุนเวียนของธาตุอาหารและยังช่วยเพิ่มปริมาณออกซิเจนในพื้นดินบนหาดทรายอีกด้วย
ที่มา : อุทยานแห่งชาติเขาหลัก-ลำรู่ จ.พังงา
สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 5 (นครศรีธรรมราช)